ΘΕΡΜΙΔΕΣ
Για να εκτιμήσουμε τη θρεπτική και θερμιδική αξία μιας τροφής, πρέπει να γνωρίζομε τα συστατικά, που περιέχει. Όλες οι τροφές δεν έχουν την ίδια θρεπτική αξία. Οι τροφές που καίονται στον οργανισμό μας είναι τα λευκώματα, οι υδατάνθρακες και τα λίπη και έλαια, που ονομάζονται οργανικές τροφές. Τη θερμότητα των τροφών μετράμε με τη θερμίδα. Είναι η θερμίδα το ποσόν της θερμότητας που μπορεί να ανυψώσει τη θερμοκρασία ενός χιλιόγραμμου νερού ένα βαθμό. Οι τροφές με την καύση τους δίνουν στον οργανισμό μας την ενέργεια που χρειάζεται για να κινηθεί και να εργαστεί. Για αυτό, τα μικρά παιδιά, που κινούνται περισσότερο και οι άνθρωποι που εργάζονται εντατικά, χρειάζονται περισσότερες θερμίδες. Ένας εργάτης π.χ. πρέπει να πάρει περισσότερες θερμίδες από έναν πνευματικά εργαζόμενο άνθρωπο. Πρέπει δηλαδή ο εργάτης να φάει περισσότερο για να αντικαταστήσει την ενέργεια που ξοδεύει με την εργασία του. Για να μπορεί όμως ο άνθρωπος να υπολογίζει κατά μέσον όρον τις θερμίδες που χρειάζεται το 24ωρο, πρέπει να ξέρει τη θερμαντική δύναμη των τροφών, πού είναι η ακόλουθη.
1 γραμμάριο λευκώματος δίνει 4 θερμίδες.
7 γραμμάρια υδατανθράκων δίνουν 4 θερμίδες.
1 γραμμάριο λίπους δίνει 9 θερμίδες.
Ένας απλός τρόπος να βρίσκει κανείς τις θερμίδες που χρειάζεται είναι να υπολογίζει περίπου 30 θερμίδες για κάθε κιλό βάρους του, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχει κανονικό βάρος. Αν εργάζεται πολύ, θα υπολογίζει 40 θερμίδες και αν πάρα πολύ 50-60 θερμίδες. Ποτέ δεν μπορεί να καθοριστεί ακριβώς το ποσό των θερμίδων, γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η εργασία, το βάρος, οι αδένες έσω έκκρισης, η εγκυμοσύνη και άλλα. Πάντως, αν θέλει κάποιος να περιορίσει τις θερμίδες που παίρνει, πρέπει να αποφεύγει τα πολλά λίπη, τα παχιά κρέατα, παχιά ψάρια και παχιά τυριά, τις σάλτσες και τα γλυκά, τα ζυμαρικά, το ψωμί, και να τρώει τροφές, πού χορταίνουν χωρίς να δίνουν θερμίδες, όπως χόρτα, ψαχνό κρέας χωρίς λίπος, άπαχα ψάρια, ελάχιστο ψωμί και αλάτι.
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ
Θα ξέρετε ασφαλώς ότι έκτος από τις 3 μεγάλες κατηγορίες θρεπτικών ουσιών που περιέχονται στις τροφές, δηλαδή τα λευκώματα, τους υδατάνθρακες και τα λίπη και έλαια, υπάρχει και μια άλλη κατηγορία τροφών, που χρειάζεται για να ρυθμίζει τις εσωτερικές λειτουργίες του οργανισμού και περιλαμβάνει τα άλατα, το νερό και τις βιταμίνες. Οι βιταμίνες έχουν μεγάλη αξία για τον οργανισμό του ανθρώπου, έστω και αν συμπεριλαμβάνονται μέσα στις άλλες τροφές σε πολύ μικρή ποσότητα. Από τις μακροχρόνιες έρευνες και τα πειράματα που έγιναν, απεδείχθη ότι ο οργανισμός μας δεν μπορεί να αυξηθεί, να διατηρηθεί στη ζωή και να λειτουργεί κανονικά, αν δεν του δίνουμε καθημερινά, μαζί με τις άλλες τροφές, και βιταμίνες. Οι βιταμίνες είναι γνωστές από τις ασθένειες που προκαλεί η έλλειψή τους και ονομάζονται αβιταμινώσεις. Για να είστε βέβαιοι ότι το καθημερινό σας διαιτολόγιο περιέχει και βιταμίνες, φροντίζετε να υπάρχουν πάντα στο τραπέζι σας πράσινα λαχανικά και ωμές σαλάτες και φρούτα, γιατί αυτά κυρίως περιέχουν βιταμίνες, αλλά και πολλά άλλα τρόφιμα, όπως θα δείτε πιο κάτω. Οι βιταμίνες που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, έχουν ονομαστεί με τα γράμματα του αλφαβήτου και οι κυριότερες είναι οι Α, Β, Γ και Δ.
Βιταμίνη Α. Είναι καλή για την ανάπτυξη του οργανισμού και για τα μάτια, γιατί προλαμβάνει την ξηροφθαλμία, που προσβάλλει κυρίως τα βρέφη. Επίσης προλαμβάνει τις πνευμονικές μολύνσεις και προστατεύει τον οργανισμό από παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος. Βρίσκεται στο γάλα, κρέμα γάλακτος, κρόκο αυγού, συκώτι και σε μεγάλη ποσότητα στο μουρουνέλαιο. Ακόμη στα πράσινα λαχανικά που έχουν μεγάλα φύλλα, στα καρότα και τις ντομάτες. Αντέχει στο μαγείρεμα, αλλά καταστρέφεται με το τάγγισμα των τροφών.
Βιταμίνη Β. Είναι ολόκληρη ομάδα και περιλαμβάνει την Β1, Β2, Β3 και Β12. Συντελεί στην ανάπτυξη του οργανισμού, βοηθάει την αναπαραγωγή γάλακτος, υποβοηθάει τη χώνευση των τροφών, είναι αντιστειρωτική, αλλά κυρίως προλαμβάνει την ασθένεια ΜΠΕΡΙ - ΜΠΕΡΙ που προσβάλλει όσους τρέφονται με αποφλοιωμένες τροφές. (Κινέζοι, Ιάπωνες). Βρίσκεται στο μαύρο ψωμί, τη μαγιά της μπύρας, στις φλούδες των δημητριακών και οσπρίων, τα κρεμμύδια, σπανάκι, συκώτι, καρδιά, νεφρούς, εντόσθια, γάλα, κρόκο αυγού και ψαχνό κρέας. Δεν αντέχει σε μεγάλη θερμοκρασία και καταστρέφεται με την κάπνιση και ξήρανση των τροφών. Επίσης, την καταστρέφει η προσθήκη σόδας στο φαγητό.
Βιταμίνη Γ. Είναι γνωστή με το όνομα αντισκορβουτική, γιατί θεραπεύει την ασθένεια ΣΚΟΡΒΟΥΤΟ, που προσβάλλει με κονσέρβες και γενικά διατηρημένες τροφές επί πολύ καιρό. Χρειάζεται ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά και στις γυναίκες, που θηλάζουν, γιατί βοηθάει στη δημιουργία ισχυρού σκελετού και καλής οδοντοστοιχίας. Βρίσκεται κυρίως στα πορτοκάλια, λεμόνια και μανταρίνια, αλλά και στα φρέσκα λαχανικά, τις ντομάτες, τα μπρόκολα, τις πράσινες πιπεριές, τα μαρούλια, τα κουνουπίδια και το ωμό γάλα, αν το ζώο τρέφεται με φρέσκα χόρτα. Καταστρέφεται όχι μόνο από τη θερμοκρασία, ακόμη και από το φως, για αυτό η πορτοκαλάδα πρέπει να ετοιμάζεται την ώρα που θα την προσφέρετε. Το συμπυκνωμένο και παστεριωμένο γάλα, όταν δίνεται σαν αποκλειστική τροφή σε βρέφος, πρέπει να συμπληρώνεται με χυμούς πορτοκαλιού ή ντομάτας, γιατί ένα μέρος της βιταμίνης Γ έχει καταστραφεί.
Βιταμίνη Δ. Είναι πολύτιμη για τα μικρά παιδιά και τις γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και γαλουχίας, γιατί βοηθάει το φωσφορικό ασβέστιο να επικαθήσει στα οστά και έτσι στερεώνει τον σκελετό, υποβοηθάει την οδοντοφυΐα και προλαμβάνει τη ραχίτιδα. Είναι απαραίτητη στα μικρά παιδιά και τις γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και γαλουχίας. Εισέρχεται στον οργανισμό μας ως προβιταμίνη και μετατρέπεται σε βιταμίνη με τη βοήθεια των ηλιακών ακτίνων, που έρχονται σε επαφή με το δέρμα μας. Βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα στο μουρουνέλαιο και όλα τα ιχθυέλαια, καθώς και στον κρόκο του αυγού. Το μουρουνέλαιο πρέπει να το βάζετε σε σκούρο μπουκάλι και να το φιλάτε σε σκοτεινό αλλά δροσερό μέρος, γιατί η βιταμίνη Δ καταστρέφεται από το φως και τον αέρα.
